ادیان جاده ابریشم به روایت متون سغدی

سغدیان بازرگانان کارآمد جاده ابریشم که از سغد (منطقه ای که امروزه شامل تاجیکستان و بخشی از ازبکستان است) برآمده بودند، نقش محوری در تجارت و انتقال فرهنگ، در مسیر جاده ابریشم داشته اند. متون سغدی (یکی از زبانهای ایرانی میانه شرقی) گواهی بر پشتکار سغدیان در ترجمه و انتقال مفاهیم دینی بودایی، مانوی و مسیحی است. آثار سغدیان که بازرگانان و مبلغان موفق جاده ابریشم بودند، نمایانگر تنوع دینی منطقه آسیای مرکزی است. در رساله حاضر ادیان سغدیان یعنی آیین بودا، مانویت، مسیحیت و مهمتر از همه دین زرتشت و انعکاس آنها در متون سغدی بررسی شده است. متون سغدی در بازه زمانی حدوداً بین قرنهای 4 و 10 میلادی نوشته شده اند. برای مطالعه این ادیان، ابتدا به مفهوم جاده ابریشم و تاریخ و جغرافیای سغد پرداخته ایم تا زمینه تحقیق مشخص گردد و سپس ادیان منعکس شده در متون سغدی یعنی آیین بودا، مانویت و مسیحیت بررسی شده اند. سپس با معرفی متون سغدی، ارائه جدولها، شرح متون، ریشه شناسی و بررسی اصطلاحات دینی، تلاش شده است مجموعه متون سغدی به لحاظ دینی بررسی گردند. برای نتیجه گیری بهتر به جز متون سغدی که محور اصلی تحقیق اند، به منابع چینی و اسلامی و همین طور یافته های باستان شناسی اخیر که گاه سابقاً مورد توجه کافی قرار نگرفته اند، به طور مفصل پرداخته شده است. در نهایت، خواننده با شمای کلی دین سغدیان و متون دینی سغدی، آشنا می گردد.